Geen verbinding of transparantie in het formatieproces onder leiding van Jan Smolenaars
Well that escalated quickly..
Politiek is soms een ingewikkeld schouwspel. Wat op het eerste gezicht lijkt op een eenvoudige dialoog blijkt al gauw een wirwar van monologen die elk hun eigen leven gaan leiden. Wanneer het gordijn dan valt, blijft het publiek vaak perplex achter, zonder er zeker van te zijn of ze wel alles begrepen hebben. De grote vraag is dan ook of de politieke actors zelf wel hebben begrepen wat er zojuist is gebeurd. In de gemeente Beesel kon men maandag 7 mei getuige zijn van een dergelijk tafereel, waar na welgeteld 6 minuten een onbegrijpelijke politieke omwenteling binnen het formatieproces was waar te nemen. Te zien was de grootste partij, het CDA, die een handreiking deed richting de VLP en de Beeselse Lijst. In plaats van de toenadering, koos de VLP ervoor om uit diezelfde hand het formatiestokje abrupt te verwijderen en daarmee het formatieproces over te nemen. Het is een politieke omwenteling die voor de beschouwer enige verklaring behoeft.
Als nieuwe partij blikt Samen Verder Beesel daarom kort terug op het formatieproces en probeert in kaart te brengen op welk moment de politieke actors het momentum hebben gemist om te kunnen verbinden en transparantie te geven. Verbinden en transparantie zijn twee belangrijke kernwaarden uit het verkiezingsprogramma van Samen Verder Beesel en als het aan Samen Verder Beesel ligt zullen deze waarden ook de komende raadsperiode hoog in het vaandel staan.
Verbinden
Na een intensieve verkiezingscampagne – een campagne van vele thema-avonden, dialogen met de burger en gesprekken met verenigingen en maatschappelijke organisaties – kreeg Samen Verder Beesel het vertrouwen van de burger door mee te mogen doen met twee volwaardige zetels in de nieuwe gemeenteraad. Het CDA, dat eveneens een sterke campagne had neergezet, kwam als grote winnaar uit de verkiezingen en de VLP en Beeselse Lijst moesten beide stemmen inleveren. Om een coalitie te kunnen vormen is het gebruikelijk dat de grootste partij het voortouw neemt in het formatieproces, dit doet immers het meeste recht aan de verkiezingsuitslag.
Zodra de nieuwe raadsleden waren geïnstalleerd kon formateur Bram Jacobs aan de slag. De verkiezingsprogramma’s werden met elkaar vergeleken en daaruit werd een AmbitieAgenda 2018-2022 opgesteld. De geformuleerde ambities in dit document, afkomstig uit de vier partijprogramma’s, waren nagenoeg gelijk of sloten goed op elkaar aan. Ook werden er een aantal belangrijke spelregels geformuleerd in de zogenaamde Samenspelprincipes, een verzameling van omgangsnormen die aanvankelijk door alle raadsleden breed werd gedragen. Zo valt onder andere uit het document op te maken dat er meer behoefte is aan transparantie en verbinding. In dezelfde alinea valt te lezen dat dit alles vraagt om een open houding, naar elkaar en naar buiten toe.
De CDA-formateur, die zich door een onafhankelijke informateur liet adviseren, zinspeelde in eerste instantie op een voortzetting van de bestaande coalitie. Omdat de samenspelprincipes en de ambitieagenda zo breed gedragen werden, werd eveneens een raadsbrede coalitie door de informateur geopperd. Hoewel het CDA en Samen Verder Beesel openstonden voor een raadsbrede coalitie, werd dit voorstel al snel door de Beeselse Lijst en de VLP van de hand gedaan.
Als laatste punt op de agenda van de formateur stond de invulling van de wethouder-portefeuilles. Een cruciaal punt en een tevens breekpunt, zo blijkt achteraf. Van verbinden kon namelijk geen sprake meer zijn.
Transparantie en een open communicatie
De CDA-formateur nodigde de raad uit voor een speciaal ingelaste openbare raadsbijeenkomst op maandag 7 mei. De formateur wilde, in alle openheid, de raad bijpraten over de huidige stand van zaken. Daarin gaf hij onder andere te kennen dat een raadsbrede coalitie niet op een meerderheid kon rekenen en dat in het overleg met de VLP en Beeselse Lijst geen haalbare coalitie mogelijk is, gelet op de wijze waarop de partijen met elkaar het gesprek hadden gevoerd. Bram Jacobs eindigde zijn pleidooi als fractievoorzitter van het CDA met een toenadering richting de VLP en de Beeselse Lijst en stelde vervolgens voor om een schorsing in te lassen zodat iedere partij de bevindingen van de formateur en de toenadering van het CDA kon evalueren. De VLP gaf onmiddellijk aan dat dit niet nodig was. Zes minuten na de opening van de vergadering opende de VLP met de volgende woorden: “wat ons betreft kunnen we de zaak nu aftikken en besluiten om de huidige formatiefase te stoppen en dat de fractie van de VLP het initiatief neemt voor een nieuwe formatiefase.”
Een heikel punt, zo blijkt uit de gesprekken, was de verdeling van de FTE’s onder de wethouderportefeuilles. De VLP en de Beeselse Lijst gaven aan dat 3 volledige FTE wat hun betreft als een paal boven water stond, een harde eis voor verdere samenwerking, terwijl de formateur van mening was dat 2,7 FTE afdoende zou zijn om een goede invulling te kunnen geven aan de wethouderportefeuilles. Terwijl de VLP en Beeselse Lijst voet bij stuk hielden, zette de formateur de pet op van het CDA en deed een bijzondere toenadering. Zo gaf het CDA aan: “Wij zijn bereid als CDA om dit te doen met 0,9 FTE in een driepartijen-coalitie en met 0,8 FTE in een vierpartijencoalitie en dat we bereid zijn te luisteren naar andere partijen welke formatieomvang zij nodig hebben om de gewenste portefeuille goed in te kunnen delen.”
Tot twee keer toe deed het CDA een handreiking richting de VLP en de Beeselse Lijst, maar deze geste leek niet aan te komen. Er werd niet goed geluisterd. Wie tijdens de vergadering goed had geluisterd naar het verhaal van het CDA kwam tot de conclusie dat de fractievoorzitter van het CDA aangaf akkoord te gaan met de twee volledige FTE’s die voor de VLP en de Beeselse Lijst zo belangrijk waren. Volgens Jan Smolenaars, de formateur in de tweede formatiefase, waren deze volledige FTE’s zo belangrijk omdat de VLP en Beeselse Lijst wethouders kandidaten hadden die hiervoor hun fulltime baan moesten opzeggen. Zelf zou het CDA genoegen nemen met 0,9 FTE. Het gaat in dit verhaal dus nog om 0,1 FTE, oftewel 3,6 uur per week.
Slechts één raadslid van de Beeselse Lijst had goed naar het verhaal geluisterd en probeerde deze boodschap nog over te brengen op zijn collega’s. Al snel vielen zijn collega’s hem in de rede en hielden hem voor dat dit niet de insteek was die zij van te voren hadden besproken. Een objectieve beschouwer zou van mening kunnen zijn dat de VLP en de Beeselse Lijst op voorhand elke vorm van toenadering door het CDA van de hand zouden doen. Of hij zou van mening kunnen zijn dat de VLP en Beeselse Lijst van meet af aan voornemens zouden zijn geweest het CDA buiten spel te zetten. Het leek alsof onderhuidse fricties, die kennelijk onder het toenmalige college sterk aanwezig waren, nu aan de oppervlakte kwamen.
Onder formateur Jan Smolenaars van de VLP vonden op 9 mei gesprekken plaats met de individuele partijen. In de uitnodiging voor deze gesprekken stond expliciet vermeld dat er geen ambtelijke ondersteuning aanwezig zou zijn en er geen formeel verslag zou worden gemaakt. Samen Verder Beesel had graag gezien dat er ook tijdens het tweede deel van het formatieproces sprake zou zijn geweest van transparantie en een open communicatie richting de fracties maar zeker ook richting de burger.
In de gesprekken met de VLP-formateur gaf Samen Verder Beesel nog te kennen dat het van belang is dat het CDA, als grootste en winnende partij, in ieder geval deel zou moeten uitmaken van het nieuwe college. Dat zou recht doen aan de verkiezingsuitslag, daarmee zou ervaring behouden blijven in het college en bovendien waren via het CDA ook de noodzakelijke provinciale en landelijke lijnen geborgd. De VLP-formateur liet weten dat de partijen nog een inhoudelijke terugkoppeling konden verwachten naar aanleiding van de gevoerde gesprekken. Helaas werd deze terugkoppeling niet gegeven en moesten de fracties van Samen Verder Beesel en het CDA het nieuws van de nieuwe coalitie (VLP en de Beeselse Lijst) vernemen uit een persbericht. Ook de wijze van communiceren richting de raadsleden kan en moet in de toekomst echt anders. Samen Verder Beesel blijft hameren op transparantie en een open communicatie richting de raad en de burger. Samen Verder Beesel hoopt dan ook dat het nieuwe college alsnog bereid is om zich de Samenspelprincipes eigen te maken. De krappe meerderheid die de VLP en de Beeselse Lijst nu hebben, vraagt namelijk om een transparante en open houding richting de raad en naar buiten toe.
Hoe nu verder?
Sommige noemen het formatieproces onder leiding van Jan Smolenaars een farce. In ieder geval ontbrak het tijdens het tweede deel van het formatieproces aan transparantie, een open communicatie naar de raad en de burger en bovenal was er van verbinding geen sprake. Het is dan ook feitelijk onjuist om te stellen dat het CDA afhaakte op 0,3 FTE. De VLP en de Beeselse Lijst lieten de formatie knappen op 0,1 FTE. Dat de twee verliezende partijen nu de coalitie gaan vormen, dat is politiek. Dat de VLP in korte broek deelneemt aan formatiegesprekken, dat maakt het dan ook weer een beetje dorpspolitiek. Politiek in een relatief kleine gemeente betekent ook dat je sterk op elkaar bent aangewezen en dat je het dus ook vooral samen moet gaan doen. Voor Samen Verder Beesel zijn de Samenspelprincipes dan ook nog van kracht en blijven deze ook de basis voor ons handelen in de komende raadsperiode!